Strilekrigen 1765
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 28.01.2005
Heilt frå sogetida var dei norske bøndene
vande til at alle måtte bøya seg for lova, kongen óg.
Kongen skulle hjelpa til så alle fekk retten sin. Den store oppgåva
hadde han som "far sjølv" i landet.
Var det nokon som leid urett, meinte bønder og
småfolk at det berre var å senda einkvan med klage til København.
Og det var ikkje så sjeldan det fór folk den vegen. Særleg
var det embetsmennene dei klaga på. Mange av dei hadde vore leie
til å snyte bøndene. Bøndene trudde ofte det verste
om futar og amtmenn. Mange bod og vedtak som kom frå kongen, meinte
folk at embetsmennene hadde funne på sjølve. Såleis
var det i Strilekrigen.
Kongen trong mange pengar både til hær og
flåte, for Russland truga rika. I året 1762 fann ein av embetsmennene
på at kongen skulle taka ein riksdalar i ekstraskatt av kvart menneske
som var over 12 år. Det var ei fæl skattebyrd. I Noreg var
denne skatten dobbelt så stor som alle dei andre skattane til saman.
Det hadde óg vore uår i landet, og på Vestlandet slo
fisket feil i åra 1763-64, så folket hadde det vondt nok, men
dei fyrste åra betalte dei skatten.
Etterkvart vart det noko ugreie med innkrevjinga. 1. mars
1765 samla ein heil flokk bønder og fiskarar frå Hordaland
seg i Bergen for å klaga på skatten til stiftamtmann Cicignon.
Amtmannen lova å senda klaga til kongen, men det ville taka 6 veker
å få svar. I mellomtida var det sendt ut ordre til lensmennene
om at skatten skulle drivast inn frå ein fast dato.
17. april reiste eit par tusen bønder og fiskarar
til Bergen. Ein delegasjon fekk møte stiftamtmannen, som ikkje hadde
noko svar å gje. Han vart skulda for å være "ein kongens
tjuv". Amtmannen drog kården. Då drog dei han ut på gata.
Futen i Nordhordland, Oluf Bildsøe, fekk óg ein omgang og
vart svært hardt behandla.. Han vart både sparka og dengd.
Cicignon gjekk så med på å betale attende
ekstraskatten som var komen inn sidan august 1764, og bøndene drog
heimatt.
- Svaret kom frå København. Folket fekk den
skatteletta dei hadde bede om. Men oppstyret i Bergen måtte straffast.
Kongen sjølv visste lite om alt dette, og sette ned ei nemnd som
skulle granske saka. Tre av leiarane vart dømde til døden,
men dommane vart seinare omgjort til livsvarig fengsel.
Ekstraskatten var ein fiasko og vart avskaffa i 1772. |