Frå ku til konsum
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 25.11.2003
Eldre
folk huskar mjølkespanna som blei køyrt med hest og kjerre
til det vesle meieriet i bygda. Der vart mjølka ståande til
avkjøling til spanna vart sent vidare med rutebåten.
Yngre folk har sett lastebilen som henta mjølkespanna
og frakta dei til store sentrale meieri. I dag er tankbilen, som pumpar
mjølka i eit lukka system frå kjøletanken i fjøset
over i bilen si tank, eit vanleg syn.
På meieriet må konsummjølka gjennomgå
fire viktige prosessar før du som forbrukar finn den i butikken;
reinsing, standardisering, homogenisering og pasteurisering.
Ved reinsing vert eventuell mekanisk forureining fjerna
i ei sentrifuge. Innhald av fett kan variere, men kan standardiserast ved
tilsetning av skumma mjølk. Homogenisering går ut på
at små fettkuler i mjølka blir delte opp. Dette kan skje ved
at mjølka blir pressa gjennom eit fint munnstykke under stort trykk.
Finfordelinga hindrar at fløyten flyt opp, og gir mjølka
ein fyldigare smak.
Ved pasteurisering blir mjølka oppvarma til ca.
72 grader i 15 sekund. Det fjernar bakteriar og gjer mjølka meir
haldbar. Til slutt blir den tappa på kartongar og frakta ut i butikkane.
Av mjølk kan ein lage mange produkt. Før
skjedde det på sætra etter metodar som menneska hadde funne
fram til gjennom urgammal erfaring. I meieria skjer det i mange tilfeller
etter dei same prinsippa som før, men med nøyaktige, vitskaplege
kunnskaper om alle prosessar.
H-mjølk er mjølk som det ikkje er fjerna
nokon næringsstoff frå. Fettet blir med ein spesiell metode
så finfordelt at det ikkje kan flyte opp. Blir fettet derimot utskilt,
får vi fløyte og skumma mjølk. Skil ein så fettet
frå fløyten, får ein smør. Det som blir att,
kallast kjernemjølk eller saup.
Kulturmjølk er surna heil- eller skumma mjølk.
Kefir blir laga av H-mjølk ved hjelp av gjærsopp og mjølkesyrebakteriar
frå Kaukasus, og yoghurt av bakteriar frå Bulgaria. |