Vinter i dyreriket
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 14.11.2003
Dyra
våre greier seg gjennom den kalde og matknappe årstida på
ulik vis. Mange av artane går i hi i mange månader, medan andre
må ta på kamuflasjedrakt, for å unngå fiendar.
Kalendarisk omfattar vinteren på den nordlege halvkule
månadene desember, januar og februar. Klimatisk går den derimot
over det tidsrom der døgnet sin middeltemperatur ligg under 0 grader,
altså ved den temperaturen då vatn normalt går over til
is. Alt etter forholda innrettar dei ulike artane seg på mange vis.
Om høsten går landbjørnen i hi i ei
grop med god ventilasjon. På eit enkelt underlag av mose og kvistar
søv den utover til april eller mai. Det er ein forlenga nattesøvn
med normal kroppstemperatur, og det er ganske lett å vekkje bjørnen.
Isbjørnen streifar vanlegvis omkring heile året,
men kan ta seg lengre soveperiodar når været er dårlig.
Isbjørnen søv lett, og forskjellen mellom sommar og vinter
i polartraktene er ikkje så stor.
Snøen isolerar godt og vernar plantar og dyr som
overvintrar i jorda mot forfrysning. Is isolerar dårleg, og ved barfrost
kan telen gå djupt.
Mange insekt og krypdyr ligg og i dvale, godt gøymd
nede i jorda, i barken på trea osv. Også varmblodige dyr som
flaggermus og piggsvin ligg i dvale. Kroppstemperaturen er då så
låg at det er nesten umuleg å vekkje dei. Ein del innsekt overvintrar
som egg, larvar eller puppar.
Når isen legg seg på innsjøar, minkar
tilgangen på oksygen i vatnet. Fiskane kan ofte tåle ganske
låge temperaturar. Nokre er i bevegelse heile vinteren, medan andre
døsar nær botnen. Vert isen for tjukk, kan fiskane døy
av oksygenmangel. Selen må ha tilgang til pustehol i isen for ikkje
å drukne. Ein del amfibiar grev seg ned i gjørma før
vinteren set inn.
Slangar ligg ofte samanslynga i hol i jorda for å
halde temperaturen nokonlunde oppe.
Er vinteren hard for mange, er den til gjengjeld, for
ein del artar, eit vilkår for deira normale utvikling. |