Hovudside
Rogaland
Hordaland
Sogn of Fjordane
Møre og Romsdal
Leksikon
Ekspedisjonar
 

   

     
Nordpolekspedisjonar
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 25.09.2003

Ekspedisjonane omfattar i vidaste forstand ferder som har hatt til formål å oppdage og utforske hav- og landområda omkring Nordpolen. Mange mista livet. Berre i tida 1900-38 omkom over 200 mann. 

Den eldste beretninga om slik oppdagingsferd fortel at Pyteas frå Massalia (Marseille) fekk sjå "størkna" hav, då han ca. 325 f. Kr. besøkte dei skotske øyar og Thule (sannsynlegvis Noregs kyst). 

Irske einebuarar oppdaga Færøyane noko før år 700 og Island før 800. Nordmenn kom ca 100 år seinare til begge desse landa. I slutten av 9. århundre nådde Ottar fram til Kvitsjøen, i 982 nådde den islandske storbonden Eirik Raude Sørvest-Grønland, og i år 1000 fann Leif Eiriksson Vinland (N-Amerika). 

Etter oppdaginga av Svalbard i 1194 kjende nordmenn dei isfrie områda frå Kvitsjøen og sannsynlegvis Novaja Zemlja til Newfoundland og opp i Baffinbukta. Kjennskapen til det meste av disse områda avtok etterkvart inntil omkring 1500. 

John Cabot gjenoppdaga N.-Amerika (Labradorkysten) i 1497, og brørne Cortereal 1501-03 Baffinøya. 

I det 16. århundre stengde Spania og Portugal sjøvegen til India sør om Afrika og Amerika for andre nasjonar. Desse tok då til å søkje etter nye sjøvegar nord om kontinenta - Nordøst- og Nordvestpassasjen. Dette vart starten til ei lang rekkje 
ekspedisjonar som med kortare avbrot har helde fram til vår tid, med dei amerikanske ubåtane "Nautilus" og "Skate" si kryssing av Polhavet under isen i 1958 som eit klimaks. 

Det har kosta store offer. Berre i tida 1900-38 omkom over 200 mann. Ved den største katastrofen, Franklin-ekspedisjonen 1845-48, omkom 129 mann - og over 40 leiteekspedisjonar vart sendt ut. 

I "Polaråra" 1882/83 og 1932/33 og "Det geofysiske år" 1957/58 vart det sendt ut særleg mange ekspedisjonar som oppretta forskningsstasjonar. Desse har medvirka til mykje vitenskapleg informasjon om polarforhold. 

NORDPOLEKSPEDISJONAR 

Oversika er inndelt i ekspedisjonar til : 
Nordøstpassasjen 
Nordvestpassasjen 
Nordpolen (og Øst-Grønland) 

NORDØSTPASSASJEN 

1553 - 54 
Hugh Willoughby - ekspedisjon til Novaja Zemljas vestkyst. 

1594 
Willem Barents - ekspedisjon til Novaja Zemljas vestkyst. 

1595 
Willem Barents m. fl. - ekspedisjon til Karasundet (Karaporten) 

1596 
Willem Barents og J. Rijp - ekspedisjon til Bjørnøya, Vest-Spitsbergen, 80 gr. n.br. 

1633 - 1702 
Sibirske kosakker - Utforska kysten Lena - Kolyma, Anadyr. 

1725 - 30 
Vitus Bering - Ekspedisjon til Beringstredet, til 67 gr. 17´ n. br. 

1734 - 43 
Vitus Bering - "Den store nordiske ekspedisjon", utforska Sibir, kartla kysten, oppdaga delar av Alaskas sørkyst og Aleutene. 

1863 
Elling Carlsen - Segla omkring Nordaustlandet. 

1865 
N. F. Rønnbeck - Ekspedisjon til Frans Josef land. 

1869 - 72 
Norske selfangarar - Fangstturar i Karahavet. 

1872 - 74 
Karl Weyprecht / Julius Payer - Tegetthoffekspedisjonen, Frans Josef land - nordpolkysten. 

1874 
J. Wiggins - Opnar handelen på Jenisej og Lena. 

1878 
E. Johannesen - Rundt K. Tsjeljuskin. 

1878 - 80 
A. E. Nordenskiöld - "Vega" ekspedisjonen gjennom Nordøstpassasjen. 

1894 - 1914 
Russisk hydrografering - Barentshavet og Karahavet. 

1910 - 15 
Russisk hydrografering - Beringstredet til K. Tsjeljuskin. 

1918 - 25 
Roald Amundsen / H. U. Sverdrup - "Maud"-ekspedisjonen i Nordøstpassasjen og mislukka driftsforsøk over Polhavet. 

1932 
O. Schmidt - "Sibirjakov", Nordøstpassasjen på ein sesong. 

1934 
W. Wiese - "Lütke" gjennom Nordøstpassasjen ø - v. 

1940 
Robert Eyssen - "Komet" gjennom Nordøstpassasjen på 15 døgn. 

------------------------------------------------------------------------------------------- 

NORDVESTPASSASJEN 

1576 - 78 
Martin Frobisher - Hudsonsundet.

1587 
John Davis - Baffinbukta til 73 gr. n. br. 

1610 
Henry Hudson - Hudsonbukta. 

1631 
L. Fox / Th. James - Foxbassenget. 

1778 - 79 
James Cook - Alaskakysten til 70 gr. 44' n. br. 

1819 - 20 
W. E. Parry - Lancastersundet, Melvillesundet. 

1819 - 22 og 1825 - 28 
John Franklin - Coronationbukta til 150 gr. v. l., med båt og slede. 

1829 - 33 
John Ross - Med første dampskip, "Victory" i polarekspedisjonar til Boothiahalvøya. Oppdaga den magnetiske nordpol i 70 gr. 5' n. br. 96 gr. 46' v. l. 

1837 - 39 
G. Simpson / P. Dease - Beviste Nordvestpassasjen sin eksistens. 

1845 - 49 
John Franklin - Kong Williamøy. Alle 129 omkom. 

1848 - 70 
Over 40 ekspedisjonar - Leiting etter Franklinekspedisjonen. 

1850 - 51 
E. J. De Haven / S. P. Griffin - Første amerikanske ekspedisjon. Grinnelland til 75 gr. 25' n. br. 

1850 - 53 
Robert Mc'Clure - Første gjennom Nordvestpassasjen med skip og slede. 

1853 - 53 
Edward Belcher - Wellingtonkanalen. 

1860 - 61 
I. I. Hayes - Sledeferd V-Grønland til 81 gr. 35' n. br. 

1903 - 05 
Roald Amundsen - "Gjøa"-ekspedisjonen, første gjennomsegling. 

1944 
H. A. Larsen - "St. Roch", gjennom Nordvestpassasjen på ein sesong. 

1955 - 57 
U. S. Hydrographic Office - Opplodding i Nordvestpassasjen. 

--------------------------------------------------------------------------------------------------- 

NORDPOLEN OG ØST-GRØNNLAND 

1607 
Henry Hudson - Øst-Grønland til 73 gr. n. br. / 81 gr. n. br. ved Spitsbergen. 

1616 
W. Baffin / R. Bylot - Baffinbukta til 78 gr. n. br. 

1822 
W. Scoresby jr. - Øst-Grønland mellom 69 gr. og 74 gr. 20' n.br. 

1827 
W. E. Parry - Nordaustlandet til 82 gr. 45' n. br. Sledetur. 

1869 - 70 
Karl Koldewey - Germaniaekspedisjon. Øst-Grønland til 77 gr. 2' n. br. 

1871 - 73 
CH. F. Hall - Robesonsundet (Vest-Grønland) til 82 gr. 26' n. br. 

1875 - 76 
Georg Nares - Grantland. Markham med sledetur til 83 gr. 20' n. br. 

1879 - 82 
G. De Long - "Jeanette"-ekspedisjonen, frå Beringstredet. Båter til 77 gr. 43' n. br. 
13 av 33 overlevde. 

1888 
Fridtjof Nansen - Kryssa Grønlands innlandsis. 

1891 - 92 
R. E. Peary / E. Astrup - Kryssa Nord-Grønlands innlandsis. 

1893 - 96 
Fridtjof Nansen - "Fram"-ekspedisjonen si drift over Polhavet, Ny-Sibirøyane, 85 gr. 56' n. br. Svalbard. 
Nansen og Johansen på ski til 86 gr. 4' n. br. Frans Josef land. 

1897 
S. A. Andrée - Ballong örnen", Virgohamna - Polhavet. 
Omkom. Vart funnen på Kvitøya i 1930. 
Les meir 

1898 - 1902 
Otto Sverdrup - 2. "Fram"-ekspedisjon. Vart stoppa av isen i Smithsundet. Oppdaga og kartla Sverdrupøyane. 

1898 - 1902 
R. E. Peary - Sledetur Grønlands nordkyst til 83 gr. 50' n. br. 

1905 - 06 
R. E. Peary - Sledetur Ellesmerøya til 87 gr. 6' n. br. 

1907 - 09 
Frederick Cook - Sledetur Smithsundet - Nordpolen (Omtvista). 

1908 - 09 
R. E. Peary - Sledetur Ellesmerøya - Nordpolen 7/4 09. 

1925 
Roald Amundsen / L. Ellsworth - Fly, N24 og N25, Ny-Ålesund til 87 gr. 44' n. br. 
Nødlanda, retur med 1 fly. 

1926 
E. Byrd - Fly Ny-Ålesund - Nordpolen og retur. 

1926 
Roald Amundsen / L. Ellsworth / Umberto Nobile - "Norge"-ekspedisjonen. Første transpolare flygning, Ny-Ålesund - Teller. 

1928 
Umberto Nobile - "Italia"-ekspedisjonen. Ny-Ålesund - Fr. Josefs land og Ny-Ålesund - Grønland - Nordpolen. Omkom. 

1931 
Hubert Wilkins / H. U Sverdrup - "Nauilus", første ubåtforsøk under polisen. Innskrenka til kort tur nord for Spitsbergen. 

1937 - 38 
I. Papanin - På isflak frå Nordpolen 70 gr 54' n. br. ved Øst-Grønland. 

1937 
S. Levanevskij m. fl. - Fleire russiske transpolare flygingar. 

1937 - 38 
Russiske isbrytarar - "Sedov" og "Malygin" i ufrivillig drift over Polhavet. "Sedov" nådde 86gr. 26' n. br. 

1948 
Russiske fly - Startar landingar på isen i Polhavet og utfører loddingar. 

1950 
Russiske fly - Russiske drivisstasjonar for vitenskaplege observsjonar. 

1952 
J. O Fletcher / Kåre Rodahl - Første drift på, T3 (Fletcher Island), i Polhavet nord for Canada. 

1953 
SAS (Scandinavian Airlines System) opnar første passasjerflyrute over Polhavet. 

1958 
W. R. Anderson / J. Calvert - "Nautilus" og "Skate", dei første ubåtar som kryssa Polhavet. 

 
Copyright © Scandion, 5986 Hosteland - E-post: mopdal@online.no 
Webredaktør: Magne Opdal