Historisk sus over Austgulstølen
Forfatter: Ingolf Austgulen
Publiseringsdato: 09.03.2005
Les om stølslivet, kvardagen, samlingar, turisthytta,
pensjonisttreff - og du vil få eit godt inntrykk av korleis livet
var på Austgulstølen. Her var arbeid frå morgon til
kveld, men og tid til leik og moro på setervollen. Gardene på
Vestlandet er ikkje store, og avkastninga fra jorda vart ofte for snau
for den bølingen ein måtte ha for å oppretthalde livet.
Stølane vart eit viktig attåtareal, - og stølsdrifta
vart slik ein naturlig del av virket til gardbrukarane i vest.
Flyfoto av Austgulen
Dei fleste gardane/bygdene i Gulen har hatt stølsdrift
i lange tider, dei første var i bruk alt frå 17-hundretalet
etter dei markeringane som er funne i stølshusa. Stølane
høyrer fjellet til, og ein finn dei gjerne plassert ved fjellbekker,
elv eller ved fjellvatn. Stølsdrifta gjekk føre seg frå
Jonsok-tider til ut i september månad, og det var sjølsagt
den viktigaste perioden i året for bøndene. Bygdelivet hadde
eit naturleg sentrum på stølen.
Tankane til både unge og eldre krinsa omkring plassen
oppe på fjellet, livet og arbeidet der. Og dei rikaste minna gjekk
ofte attende til opplevingar og hendingar under opphald på stølen.
Festlivet på stølen er ein sak for seg, om det har den folkelege
tradisjonen mykje å fortelje.
Austgulstølen
For bøndene i Austgulen har stølsdrifta
vore av stor verdi. Området omkring Austgulstølen hadde gode
beitemarker, og dei produkta som kom frå traktene i Austgulfjorden
var av aller beste sort. I Bergen opplevde kjøpmennene at det vart
spurt etter smøret herfra, den gule smørfargen var eit særsyn
og smaken var fortreffelig.
Vegen opp til Austgulstølen er ein -himmeltur.
Stien er bratt, og øverst i den smale dalen er det mura opp i alt
ti svingar for å få den farbar for folk og fe. Desse prektige
svingane vart mura opp ein gong på 18-hundretalet av svenske rallare.
For å halde stølsvegen opp dalen og svingane øverst
i gjelet framkomeleg, var det fellesdugnad ein dag eller to om våren,
før buskapen skulle til fjells. Med andre ord, mykje slit og strev
er lagt ned av våre forfedre for å få til og ta vare
på denne himmelstegen i alle dei åra stølsdrifta pågjekk.
Ein annan veg som førde til Austgulstølen
var opp Austdalen og vidare bak Vardefjellet, men det tok mange ekstratimar
å nytte den.
Bølingen (alle mjølkekyrne) vart tekne opp
til stølen på ein dag, og det kunne vere omkring hundre dyr
som på rad og rekke sakte baska seg oppetter stølsvegen. Ein
får tru at dyra hugsa kva som venta der oppe i fjellet, store beitemarker
med godt gras og frisk fjelluft, - for oppover bar det med dei.
Ein kan jo tenkje seg at det må ha vore eit prektig
syn for dei som sat heime på gardane nedanfor å sjå dette
toget av folk og fe oppetter fjellsida.
Verre var det når ungdyra skulle til støls.
Då var det ikkje berre å fylgje, - nei både grimetau
og andre midlar måtte til. Det vart -hal i og dra, kalvane er kjende
for å stritta imot når dei skal flytta på seg til noko
som er ukjent.
Austgulstølen har store fine stølsvollar,
og framfor dei ligg to fjellvatn. Alle bøndene i Austgulen hadde
kvar si seterbu. Det var tolv i alt. Dei frå Øvre Austgulen
hadde sine beiter sydvestover – mot Steinsdalen og mot Kløvtveitvatnet,
og brukte gjerne båt over vatnet når dei skulle møte
buskapen for å mjølke.
Gardbrukarane i Nedre Austgulen hadde dyra på beita
nord og aust for stølen. Det måtte ei jente til i kvart sel
for å syte for mjølking og stell av dyra. Mange av jentene
vart henta inn utanfrå, like frå Sunnhordland i sør
til Nordfjord i nord. Desse jentene skapte stor spenning i bygda, ikkje
minst for gutane som skulle overta garden og stølsdrifta i framtida.
Kanskje fann dei eit godt -kjerringemne- der oppe på fjellet? Overskot
av kvinnfolk i bygda var ikkje nett til å verta feit av.
Kvardagslivet på stølen
Mange av jentene som tok på seg stølsarbeidet
var unge, enkelte var nett konfirmerte. Lita erfaring frå stølsliv
kunne dei ha, men med god hjelp frå meir rutinerte medsøstre
gjekk det vanlegvis bra. Kvar av dei hadde ansvar for sju til ti kyr. Buskapen
beita langt borte frå stølen, og vegen til mjølkeplassane
kunne være både tung og lang. Som regel la dei i veg mot mjølkeplassane
allereide klokka 5.30 om morgonen, kveldsmjølkinga gjekk føre
seg omkring 17.30.
Berta Austgulen, ei av stølsjentene fortel:
- Var det fint ver, kom dei (kyrne) som regel til ein
av dei næraste mjølkeplassane når me kalla på
dei. Var det ruskever, vart det mykje leiting og gange før vi fann
dei inne i skogen ein eller annan plass. For å få kyrne til
å stå i ro når me mjølka, laut me ha med salt
og bein.
Det var storfebein frå Slaktehuset i Bergen, og
det var tørka fiskebein. Etter at beina vart banka skikkeleg med
øksehammaren, var det visst svært godt å knaska på.
Var vegen til mjølkeplassen tung, vart ikkje turen
attende til stølen lettare. Nedlasta med mjølk i -bytne-
streva jentene seg attende. Etter kvar tur i fjellet måtte mjølka
separerast. Av skummamjølka koka dei prim, kvar veke skulle det
kjernast smør- og det skulle lagast gamalost. Den måtte vera
av skikkeleg kvalitet, rett farge og modning var viktig om det skulle bli
salsvare. Rømmegraut måtte ein kunne lage, graut der fettet
skaut naturleg, og rømmekoller i både små og store askar.
Det kom alltid farande folk som gjerne skulle bydast slik sæterkost
før dei gjekk vidare. Alle produkta måtte oppbevarast i passande
temperatur for å halde seg friske, og dei naturlege oppkommene og
bekkane utanfor selet høvde godt til det bruket.
Alt som vart tilverka på stølen, kom bonden
og henta med hest og kløv først i veka. Smøret vart
levert til smørlagstasjonen på Oppdalsøyra, samstundes
som at varekjøp vart gjort til familien og jenta på stølen.
Ein dag i veka måtte stølsjenta heim på
garden i Austgulen, det var innlagt i avtalen når ein hyra seg som
stølsjente. Då hadde ho gjerne med seg eit mjølkespann
og litt prim i hendene, noko som vart sett umåteleg stor pris på
- mjølk hadde dei ikkje på gardane andre dager i veka i sommartida.
Men nokon fridag gav ikkje gardsbesøket jentene, dei måtte
vera med ute på bøen og elles ta del i det husarbeidet som
skulle gjerast. Det var litt av ein arbeidsdag når ein tenkjer på
at dei før ferda mot bygda hadde vært oppe i otta for å
mjølke, og at same jobben venta når dei kom attende til stølen
på fjellet i kveldinga.
Stølsela var heller små, innselet (stova)
romma ikkje meir enn seng, ein stol/krakk eller to. Ein liten kjøkkenkrok
med hyller, ein ovn og ein kraftig benk der separatoren var plassert. Hylleplass
til gamalost og rømmekoller o.l. vart nytta fullt ut. Golvet i innselet
var alltid reinskura, - ingen fekk trø inn her med sko på
føtene. Madrassa i senga vart fylt med vassgras / ålegras
- som dei skar/slo av nede ved fjellvatna, - og det vart sagt at dette
graset var betre å liggje på enn sengehalmen som vart brukt
i bygda.
Berta Austgulen fortel vidare :
-Me hadde noko som me kalla for jenteasken. Då
samlast stølsjentene, ein gong hjå kvar, til ei hyggestund.
Då hadde me ein stor rømmekolle som me sette midt på
golvet, og så sat me tett i tett rundt.
Reinhaldet elles var det og nøye med. Slurv kunne
gje mjølkeprodukta dårleg kvalitet, og mjølkestampar
og kjelar vart gjerne skura med fin sand både titt og ofte. Til den
operasjonen tok ein i bruk både hard hand og fot.
Utrommet til selet vart gjerne kalla skotet. I skotet
stod trebinner og kar, i tillegg til anna utstyr og nødvendig fyringsved.
Det er ikkje tvil om at stølsarbeidet var krevjande
og tungt. Dei hadde verken tilkobla straum eller aggregat, her var det
kvinneleg handemakt som måtte til, frå morgon til kveld.
Samlingar på stølen
Stølshelga var den viktigaste samlinga på
stølen sommarstid. Då samlast alle som kunne komme seg på
stølen, unge som gamle. Kor skrøpelig helsa enn var, til
fjells skulle dei denne helga. For stølsjentene vart førebuingane
naturleg nok krevjande. Gardsfolket tok gjerne med seg slektningar, slik
at det vart mykje folk som skulle trakterast med god seterkost; både
rømmekolle, mylse og rømmegraut med flatbrød - og
spekekjøt vart forventa. Ein annan viktig samlingsdag var buferdsdagen,
dagen på hausten då alle dyra skulle takast heim frå
stølsbeitene.
Ungdom frå Brandangersundet på stølstur
Austgulstølen var svært populær frå
30-talet til først på 50-talet. Det var den største
stølen i Gulen-området,og alle knøysene (kjælenavn
på stølsjentene i ytre Sogn) gjorde nok sitt til at unggutane
la i veg til fjells for å ha det moro. Det kom stadig båtar
med ungdomar heilt frå Lindås, Austrheim, Solund og frå
øyane i eigen kommune.
Det laga seg ikkje alltid slik at ein kom seg opp på
stølen samme dag som ein la til i Austgulen lørdagskvelden.
Då vart det til å ta nattelege i nyslege høy i løene
til gardbrukarane i nedre Austgulen, og ta beina fatt tidleg på morgonen.
Når ein først hadde kravla seg opp etter fjellsida, vart ein
som regel motteken med god seterkost, rømmekolle og andre godsaker.
Ein og annan kunne traktere munnspel eller trekkspel, - og sjølvsagt
hadde dei og grammofon. Mange kan fortelje om dans på setervollen
og annan leik, søvn vart det vel heller smått med.
For ungdomen vart Austgulstølen ein mytisk stad,
ein vakker plass langt borte frå folk der romantikken, om ein var
heldig, kunne få utfolde seg. Og tek ein bygdebøkene frå
Gulen, Masfjorden og Brekke for seg, finn ein eit utruleg samrøre
mellom folk i desse distrikta. Stølane har truleg vore ein viktig
koblingsplass og ein sterkt medverkande årsak til mange ekteskap
som vart inngått i siste hundreåret.
Austgulstølen turisthytte
Etter kvart auka trafikken til Austgulstølen såpass
mykje at dei tre sønene til Hans og Pernille Austgulen, Harald (27),
Sverre (22) og Alfred (19), bestemte seg for å føre opp ei
hytte på stølen. Og dei var karar for å gjennomføre
ideen sin. Alle materialane, bjelkar, sperr, kledning,golvbord, vindauge
og dørar vart bore opp på skuldrane til dei tre brørne.
Berre i øvste gjelet forbi svingane brukte dei løypestreng.
Drakrafta i løypestrengen var steinblokkar som vart festa til løypestrengen
nedover, og med det trakk materialane oppover.
Det vart ei gild hytte med mange rom, tjue sengeplassar
og godt utstyrt ellers. I 1937 vart den prektige hytta innvigd. Det vart
skipa til fest med dans åpningshelga. Og til fjells bar det med hundrevis
som ville vera med på hendinga. Både prest, klokkar, lensmann
og lækjar kom frå Eivindvik. Ut på kvelden kom brørne
Bernt og Ingvald Austgulen innom, fann seg kvar si -lett på foten-
jente og framførte ekte sognespringar med alle turane på rad
og rekkje. Dette meistra dei godt, og dei fekk stor applaus frå den
store festlyden. Dei tre brørne som hadde stått for oppføringa
av turisthytta, fekk seg mangt eit godord.
Den kjende presten Øystein Hovden var på
den tida i Gulen. Han vart så overvelda av innsatsen til desse gutane
og den prektige turisthytta på Austgulstølen at han straks
etter arrangerte stemne på stølen for soknebarna sine. Og
nok ein gong vart det folksomt på stølen, det kom reisefylgje
både frå Gulen, Brekke og Masfjorden.
Og med hytta tok stølstrafikken seg opp enda meir.
Bergen Turlag la opp mange turar til stølen. Folk kom med rutebåten
til Austgulen om sommaren, men i påskehelga gjekk dei reisande i
land på Oppdalsøyra. Derifrå bar det på ski opp
Alvedalen forbi Kløvtveitvatnet og fram til setra. Mang ein bergensar
fekk prøve styrken sin i seine kveldstimar oppetter mot stølen
etter båtturen frå Bergen (båtreisa tok om lag seks timar).
Alfred Austgulen f. 21/4 - 1918, var den yngste av brørne
som bygde turisthytta. Han reiste frå Austgulen etter krigen, og
skapte sitt eige entreprenørfirma i Bergen.
Vi siterer her eit avsnitt Alfred skreiv i boka -Pensjonistar
frå Gulen fortel (1985)
- Ei påskehelg på ski på Austgulstølen,
det må helst opplevast. Eg har vanskeleg for å fortelja det
rettvist. Dette eineståande fine skiterrenget høver både
for øvde skiløparar og dei som er mindre flinke. Hytta på
Austgulstølen var full av påsketuristar frå Bergen,
og vi ungdomane hadde mange fine opplevingar og minne frå fine skiturar
i vakkert terreng.
Ein vinterdag i fjellheimen
Bilete er teke i lia nordaust for Austgulstølen
med utsikt nedover Steinsdalen.
Foto: Trond Kvamsdal
Pensjonisttreff med helikopter på Austgulstølen
Ein laurdag i juli 1995 - vart det arrangert pensjonisttreff
på Austgulstølen. Tilstelninga vart skipa til særskilt
med tanke på at dei som hadde vore aktive på stølen
i gamle dagar, skulle få gjenoppleva noko av stemninga frå
den gongen. Men, mange andre ville og vera med. I alt tok 115, med smått
og stort, del i den vellukka stølshelga som baud på kultur,
setervandring og god, gamaldags stølskost attåt.
Det er ikkje til å undre seg over at pensjonistane
var spente. Seks om gongen vart plasserte i helikopteret (foto), og til
himmels bar det.
Eldstemann var 85 år og hadde ikkje vore på
stølen på tretti år. Dei som ikkje vart frakta i helikopter,
tok stølsvegen til fots.
Oppe på stølen hadde dugnadsgjengen vore
i sving dei siste dagane for å førebu den store dagen.
Stølsvollen var rydda, stølsdøra
var hekta av (slik stølsgjentene brukte å gjere det til stølshelga)
og -Rjomasken var klar.
Garn vart sett ut i vatna, og steikt fjellaure med rømme
og poteter venta. Det var duka for beste -Husker du? stemninga.
Liv Kvamsdal opna med å lesa dikt om stølen
i gamle dagar, av Magnhild Rivedal. Dei fekk sjå eit rollespel om
eit kjærastepar som møttest på stølen. To jenter
kledd som budeier, framførte songen om hendinga til Odd Bremnes
sine trekkspeltonar. Samstundes kom to karar med kubjeller stadig nærare.
Dei 12 initiativ-takarane til stølshelga fekk mykje
ros for det festlege opplegget. Primus motor, Lars Kvamsdal, fekk ei prektig
tretine frå grendalaget som takk. Fem timar tok besøket, -
der fortida vart rulla opp framfor augene til pensjonistane før
det bar attende – med helikopter.
Ein stor dag kunne leggjast i minneboka.
Stølsliv i gamle dagar
Tekst: Magnhild Rivedal
Det longe er slutt på stølslivet her,
og mange budeier, dei burte no er.
Men fjellet sitt ekko, og minne sit att,
som sylvklår musikk, og ein dyrebar skatt.
Ja, livet på stølen, med fjell-luft og dyr,
med sauer og geiter, og kalvar og kyr.
Det skapte ein dragnad, og nærkontakt,
med fjellet sin fred, og den skapande makt.
BUDEIER FORTEL
Berta Austgulen
Stølsjente i over 15 år på Austgulstølen
Når det nærma seg Jonsok vart kyrne urolege,
- ville til fjells ! Det låg ofte ei stor snøfonn ovanfor
svingane på stølsvegen men så snart det var mogleg å
kome forbi der, og at bøndene hadde gjort fellesdugnaden, fått
farbar veg oppover, så drog ein til støls både folk
og fe.
Me hadde på førehand vore på stølen
å vaska selet og fått alle kjerald reingjort med -sprakelåg-,
eit framifrå medel å bruke.
På dei gardane som det var heimeverande døtre,
var det sjølvsagt at dei måtte vere stølsjente. Slik
var det hjå oss, og - sikkert hjå dei andre og. Me fekk mat
og klær - og noko meir hadde vi ikkje bruk for. Men det var bønder
i Austgulen som måtte ha leigehjelp, sjølsagt.
Første gongen eg var stølsjente var det
året eg fylte 17 år. Eg hadde ikkje så veldig lyst, men
det vart nå slik, og heldigvis har eg alltid vore glad i dyr. Det
var likevel alvorleg og ta ansvaret for at avdrotten vart stelt skikkeleg,
- det var det dei skulle leve av på garden i den tida.
Det meste eg hadde var 9 mjølkekyr, elles gjekk
det på 7 til 8. Det var bra med mjølk den første tida
på stølen, så då kunne børa vere tung.
Det minka utover sommaren, for dei fleste kyrne skulle kalve når
det leid ut på hausten.
Var det fint ver kom kyrne som regel til ein av dei næraste
mjølkeplassane når vi kalla på dei. Når vi kom
heim til stølen, fått separert og vaska opp, så måtte
vi få oss mat. For å sleppe å koke middagsmat o.l. skipa
vi gjerne kokelag på tre jenter saman. Råstoffet held vi sjøl,
mat vi kvar for seg hadde fått oppover frå bygda. Det var spekemat,
flesk og kjøt, tørka sild og fisk. Mjøl bruka vi mykje
av, for det gjekk for det meste på kaker i ei eller anna form den
tida vi var der oppe.
Ein gong i veka var det ysting. Me samla mjølka
i store trekar, stampar som vi kalla dei. Så tømde vi den
sure mjølka opp i ein stor blankpussa koparkjel. Så skulle
dette ha eit godt oppkok. Me tok gjerne av litt ost tidlegare i prosessen,
ostkjuke, som vi hadde på rømmekolla,- veldig godt. Vi auste
så av all mysa, og osten som då låg på botnen,
hadde vi opp i små runde treaskar med hol i botnen og eit tøystykke
over. Slik stod det 2 - 3 dagar til osten var fast og fin. Då kvelva
vi den over på ei fjøl og passa på at den held seg fin
og turr.
Ein laut vere svært påpasseleg skulle ein
få ein god gamalost. Når det viste seg gule litt lodne flekker,
var det god gjæring i osten. Når det lei ut på sommaren,
samla me mysa etter ystinga - og koking av surprim tok til. Fyrte under
kjelen tidleg på morgonen og held på til langt på kvelden.
Mysa skulle kokast inn til den byrja å bli litt fyldig. Det gjekk
kolossalt mykje ved til denne prosessen.
Etter alt dette strevet samlast vi nokre jenter om kvelden
hjå den som kokte primen og hadde det veldig koseleg. Saup-prim vart
det koka fleire gonger om sommaren også, og det gjekk snarare å
koke den.
Eg kan ikkje minnast at det var noko uvennskap eller konflikt
mellom jentene. Berre hyggelege minner frå alle dei åra eg
var på Austgulstølen.
Vi hadde noko som vi kalla -jenteasken. Då samlast
stølsjentene, ein gong hjå kvar, til hyggestund. Vi hadde
då ei stor rømmekolle, som vi sette midt på golvet,-
og så sat vi tett i tett rundt. Me sat alltid på golvet i slike
treff, så det måtte vere kvitskura golv til kvar tid. Ingen
fekk gå inn i innselet med sko på.
Heimreisa var først i september - etter som det
passa. Då kom dei heimanfrå, gjerne onsdagskvelden, og torsdagsmorgonen
gjekk dei heimatt med buskapen. Laurdag kom dei att og henta oss. Det var
litt vemodig å reise frå stølen, men godt og.
Astrid Nipen (g. Austgulen)
Gode minner frå Austgulstølen
Eg kom som ung til Austgulfjorden for å ta jobben
som stølsjente hjå Hans S. Austgulen. Måtte ut å
tene pengar,- og då eg likte å stelle med dyr, serleg når
dei var ute om sommaren - så slo eg til.
Å dra til Bergen, byen var heller ikkje freistande
medan krigen raste på det verste. Mi søster, Anna, hadde vore
stølsjente på Hauge, nabogarden til Austgulen året før,
og skulle ta ein ny sesong hos ein bonde i Austgulen. Vi drog såleis
saman innover sommaren 1944. At vi var saman ga ein trygg følelse,
for eg var berre 20 år.
Eg følte eit stort ansvar - ville eg makte å
gjere bonden nøgd med alle dei gjeremål eg skulle utføre,
og med dei produkta eg skulle levere frå meg. Smøret skulle
vere saupfritt, den fine fargen sytte dei gode fjellbeita for, men likevel
så stod mykje på spel. Vi var alltid spent på om husbonden
var nøgd med arbeidet,- litt -vellete- gjorde alltid godt.
Lang veg til mjølkeplassane var det. Ein dag fann
vi dyra i Bettene eller i Vetle Austdalen, ja til og med på Vardefjellet
kunne dei vere. Salt og bein i sekken var obligatorisk - noko kyrne sette
umåteleg stor pris på. Desse lange mjølketurane to gonger
i døgnet var tunge, mange liter mjølk frå omlag 10
mjølkekyr på ryggen tappa krefter. I all slags ver måtte
vi fram, men slik var det. Ingen å bebreide eller klage til,- vi
hadde teke jobben på oss og ville vise alle at dette var vi god for.
Når ein kom attende til selet, var det å separere.
Mjølka skulle nyttast til så mykje; smør, gamalost,
prim, mylse, rømmekolle og til rømmegraut av og til. Kjerning
av smøret gjekk for seg ein dag i veka, vart kløvja heim
til Austgulen saman med andre ting som skulle same vegen.
At eg hadde ei søster i selet innanfor elva på
stølen, var kjekt,- og vi støtta kvarandre når det
var noko ekstra. Den dagen vi var heime på garden,- var noko for
seg. Først i fjellet å mjølke tidleg på morgonen,-
og etter innsats heime på garden - ta motbakkane oppover til stølen,-
hente fram bytne for å dra på ny tur i fjella å mjølke
- det satt i kroppen og den natta var senga ekstra god.
Det var aldri noko vondt mellom oss jentene på Austgulstølen.
Fantastisk at det gode samhaldet held heile sommaren igjennom, og godt
er det å minnast dette. Jentene såg fram til laurdagskvelden,
med morosame innsalg og besøka på turisthytta av og til.
Turen til Austgulen som stølsjente, førde
med seg at eg fann min festarmann der inne,- fekk namnet Austgulen med
på kjøpet. Bondekone vart eg ikkje og slapp stelle med dyr
på godt og vondt.
Vi busette oss i Bergen,- men har stor fin hytte i Austgulen
og god kontakt med folket i bygda.
Helga Kløvtveit (g. Løkenfloen)
Minner frå tida som stølsjente
Eg byrja som stølsjente i 1936 då eg var
16 år. Arne Kvamsdal spurde om eg kunne ta sommarjobb hjå dei
- og eg takka ja. Eg vaks opp på gard, var vant med å arbeide
med dyr, så eg tenkte at dette skulle eg makte. Buskapen var på
5 mjølkekyr og nokre ungdyr.
Det var mange gonger slitsamt,- måtte stå
grytidleg opp om morgonen, ofte i regn og tåke ut i marka for å
mjølke. Når det var dårleg ver hadde dyra sine faste
plassar dei søkte til, og det var som regel langt frå sætra.
Å mjølke ute i dårleg ver var ei sur oppleving,- så
det var ekstra godt å komme heim i selet, fyre i ovnen og få
turre klede på seg.
Så skulle det separerast, ta vare på fløyte
som skulle bli til rømme og vidare til smør som vart kjerna
ein gong i veka. Gamalost måtte lagast når vi hadde samla nok
surmjølk, ved sida av koking av prim, mylse og anna.
Jentene hadde som regel ein dag heime på garden.
Då hadde vi med mjølkespann og fekk ymse med oss opp igjen.
Sommaren gjekk fort,- vi var 12 jenter på Austgulstølen,
og mange var på same alder. I fritida fann vi alltid på eit
eller anna. Eg har mange fine minner frå samlingane våre på
sætervollen eller i eit av sela.
Eg hadde ikkje noko imot å kunne ta fleire somrar
på stølen,- som det og vart høve til etter nokre år.
Reiste til Bergen og jobba på eit pensjonat,- men
så kom krigen og eg tenkte det var best å kome seg ut av byen.
Drog heim 1. april 1940 og det var i -grevens tid.
Ein ny jobb måtte eg ha, og var så heldig
at Ingolf Myren i Austgulen spurde om eg kunne bli stølsjente hjå
dei. Dette var midt i blinken for meg,- i ei tid med krig og alt så
usikkert. Eg var klar over at det ville bli tyngre jobb denne gongen, med
8 mjølkekyr og ein del ungdyr. Men pytt, pytt - dette skulle eg
greie.
Turen til fjells med dyra frå Austgulen var ei fin
oppleving. Utruleg at dei firbeinte kom seg opp stien og dei bratte svingane.
Så var det å ordne opp i selet, vaske tak og veggar, og legge
vassgras i senga. Det vart koseleg i selet når vi fekk alt på
plass og pynta opp med det vi hadde.
Kvardagen byrja med dei faste gjeremål, - opp tidleg
om morgonen, hente fram bytne, bein og salt som dyra var så glade
i, også vart dei rolegare under mjølkinga. Turen heim med
all mjølka var ganske tung. Men eg visste kva eg gjekk til når
eg -hyra meg,- og eg ville gjere jobben skikkeleg for familien Myren som
eg sette stor pris på.
I helgane var det ofte folksamt,- då kom der ungdomar
frå bygda og frå andre stader lenger ute ved kysten. Og vi
jentene var veldig spent på kven som kom. Turisthytta var i god drift,
og der var dans i helgane med god musikk. Då var det stas og dansen
gjekk til den lyse morgen. Mange fine stunder hadde vi saman, ungdomane
ute på sætervollen,- med kaffe, kaker og rømmekolle.
Prateglade gutar og blide budeier.
Så kom tida då det skulle vere stølshelg,
og nærast alt som kunne krype og gå kom opp frå bygda.
Vi jentene sette opp store asker med rømmekoller,
og så måtte det kokast rømmegraut. Vertskapet var som
regel alltid nøgde når dei etter samlinga sette kursen heimover
til bygda. Synest og at eg må nevne at vi hadde båt til disposisjon
på sætervatnet, og kunne fiske med både snøre
og med garn.
Mange middager med god fjellaure vart det i løpet
av sommaren. Bærturar var det og til og med, spann fulle med fine
molter plukka rundt Storura.
Det var fine dagar,- med kjekke opplevingar. Når
det lakka mot hausten så kunne det iblant verte litt skummelt, vi
hadde berre små parafinlampar som ikkje gav så mykje lys akkurat.
Lengta nok heim når september månad kom.
Dagen kom då kløvhesten stod der og lessinga
byrja. Det er litt av eit oppbrot når både tobeinte og firbeinte
skulle heimover.
Ein fin sommar på Austgulstølen i 1940,-
og eg melde meg på igjen som stølsjente året etter hjå
Myren i Austgulen. |