Lensmannen som ikkje ville lystre
Forfatter: Ingolf Austgulen
Publiseringsdato: 12.04.2006
Jakob Eikenes
Straks det kom melding om at tyske marinebåtar hadde
overteke Bergen - men endå ikkje sett kursen nordover Vestlandskysten,
mobliserte lensmannen i Gulen, Jakob Eikenes, vakter ute på nes og
brygger i kommunen.
Til alle telefonkablar, over sund og fjordar, fekk han
tilført vaktmannskap med våpen. Gevær henta dei i skyttarlag
og hjå private som hadde slike. Det vart knapt med våpen til
alle vaktene rundt om.
Vaktene i Levresund måtte møte med haglgevær
og den eine, ein ungdom frå Kjelby, måtte på låven
for å hente ein høygaffel som erstatning. Der stod dei i nokre
dagar og netter klar til å gripe inn om nokon fiende kom for å
kutte kabelstrekket. Telefonnettet var svært viktig å verne
om for å halde oppe kontakten nordover Vestlandet, som endå
ikkje var hærteke.
Det varte ikkje lenge før dei tyske marinebåtane
kom sigande nordover og etablerte seg på dei plassane som var peika
ut. Rutledal var ein av desse, Sygnefest og Riseneset kom til seinare.
Ein god del tyskarar samla seg i Rutledal og lensmannsetaten fekk straks
meir å gjere. Frå Byrknesøy drog etterkvart mange over
til Shetland, og det var lensmannen sin plikt å etterforske slik
røming.
Det vart farlege situasjoner for dei som hadde hjelpt
til - og for slektningane til dei som reiste, ikkje minst. Lensmann Eikenes
var alltid våken for kva som var det beste for folket i kommunen,
- og han redda sikkert mange frå å bli arrestert i dei åra
han fekk vere lensmann under krigen.
Tilslutt så ville ikkje Statspolitiet ha han i stillinga
lenger. Dei var ikkje nøgde med måten han utførde ordrane
på. Eikenes vart kalla til Høyanger der dei tyske hadde hovedkontoret
sitt.
Øverst t.v. på bilde, ved Tunsberg, er Ånnelandsundet
på det smalaste.
Her var det tenkt at Eikenes skulle hoppe overbord og
bringast vidare over Nordsjøen til Shetland.
Etter avhøyr der vart han sendt til Bergen for
vidare gransking. Han fekk reise med rutebåten frå Høyanger
under kapteinens ansvar på reisa.
Kapteinen, som han kjende frå før, gav han
lov til ein kort visitt på land i Eivindvik. Der fekk han snakke
med nokre av sine kjende medan båten låg ved kaia.
Dei brukte den korte tida til å diskutere røming
, - hadde ein plan som dei trudde skulle føre fram. Det var at Eikenes
skulle lure seg over rekka ved Tunsberg i Ånnelandsundet der sundet
er på det smalaste, og så skulle dei ha ein båt der for
å fiske han opp.
Dei kjende også til illegale grupper som kunne bringe
han vidare over til Shetland.
Eikenes avslo - risikoen for dei som no involverte seg
talte han frå planen, og turen fortsette til Bergen. Der stod Gestapo
klar - "putta" han i bilen og vidare til Veiten. Det vart fengsel, og det
vart opphald i fleire konsentrasjonsleirer i Tyskland.
Jakob Eikenes f. 2. september 1904 vart arrestert 18.04.1943,
overført til Bergen, overført Espeland, overført Grini
21.11.1943, overført Kiel 6.07.1944, overført Sachsenhausen
der han sat til freden.
Medan han sat der i leirane, så angra han sikkert
på at han ikkje tok strabasane med opplegget "mann over bord" i Ånnelandsundet.
Han kom heim - fekk stillinga som lensmann i Gulen etter fredsslutninga
i mai 1945. Seinare var han lensmann i Luster ei tid, og deretter i Vågå
i Gudbrandsdalen. |