Ubåt - eit farleg våpen
Forfatter: Scandion
Publiseringsdato: 03.07.2005
Dei første brukbare ubåtane vart konstruert
i USA og Frankrike på slutten av 1800-talet. Den norske marine sin
første ubåt "Kobben" vart bygd i Kiel og heiste kommandoen
i desember 1909.
På oppdrag for den amerikanske marine i 1895 leverte
irsk-amerikanaren John Philip Holland i 1900 ubåten USS Holland.
Den, og fem litt større av same type, er rekna som prototypar på
operative ubåtar.
USS Holland var på 54 fot og med deplasement 74
tonn neddykka. Typen vart kjøpt eller bygd på lisens av fleire
større
mariner, bl.a. den britiske og russiske, men ikkje den
tyske. Den tyske marine starta å byggje ubåtar i 1905.
Norge fekk sin første, Kobben, i 1909. Den var
på ca. 300 tonn og bygd i Kiel. Maksimum dykkedjupne på den
tida var ca. 40 m.
Ein moderne ubåtbase vart tatt i bruk 1. februar
1960 på Håkonsvern ved Bergen. Den norske marine hadde då
ubåtane "Uthaug", "Utstein", "Utsira", "Ula", "Utvær" (tidl.
britisk), "Kya", "Kinn og "Kaura" (tidl. tyske).
Ula-ubåtar
Tre ubåtar av britisk U-klasse vart bygd og levert
i 1943. Dei var på 730 tonn og hadde ein besetning på 34 manns.
"Ula" og søsterskipa "Uredd" (1941) og "Utsira" (1944) senka i alt
sju handelsskip, ein ubåt og eit eskortefartøy. "Uredd" gjekk
tapt i 1943. "Ula" og "Utsira" vart utrangert i 1964.
I 1988 vart namnet "Ula" gjeve til ein ubåt bygd
ved Thyssen Nordseewerke i Emden; den første av seks i en ny Ula-klasse.
Deplasement neddykka : 1300 tonn.
Fart: 11 knop på overflata, 23 knop neddykka.
Besetning: ca. 20.
Dei seks fartøya i Ula-klassen erstatta ni ubåtar
i Kobben-klassen som vart seld eller utrangert.
Under den 1. og 2. verdskrig bygde tyskarane opp ein kraftig
ubåtflåte, med tanke på å stanse dei allierte sin
tilførsel frå USA.
I "Slaget om Atlanterhavet" i 1943 fekk dei allierte
definitivt overtaket ved eit samarbeid mellom fly som opererte frå
små hangarskip, og eskortefartøy utstyrt med asdic.
Etter krigen bygde Sovjetunionen opp ein flåte som
i 1960 var på rundt 450 ubåtar.
Eit vanlig ubåtmaskineri består av dieselmotorar
for gang i overflatestilling og elektromotorar som i undervass-stilling
får straum frå batteri.
Eit stort teknisk framsteg vart gjort då nederlandske
ingeriørar under den 2. verdskrig fann opp snorkelen. Tyskarane
var dei første til å ta oppfinninga i bruk i 1944. Snorkelen
gjorde det mulig å lade batteria og fornye atmosfæren utan
å gå opp i overflatestilling.
I 1955 hadde USA ferdig den første atomubåt,
"Nautilus". I 1958 gjorde dei amerikanske ubåtane "Nautilus" og "Skate"
turar tvers over Nordpolbassenget under isen.
"Nautilus" vart oppkalla etter Jules Verne sitt undervassfartøy
i "En jordomseiling under havet". "Nautilus" gjorde forfattaren sin fantasi
til røyndom, og vel så det, då den i 1958 gjekk i undervass-stilling
frå Hawaii til Vest-Europa via Nordpolen.
Etter 1960 er atomubåtar utrusta med kjernevåpen
(missiler). |