Eivindvik - møteplass i Gulen
Forfatter: Inge Sellevåg
Publiseringsdato: 18.07.2004
Eivindvik har sidan lang tid attende vore senter og møteplass
for folket i Gulen. Dit kom dei ute frå øyane og andre stader
i kommunen med ymse gjeremål.
Eivindvik hadde lekjar, lensmann, prest og andre viktige
kontor og var knutepunkt for rutebåttrafikken. Frå byrjinga
av førre hundreåret vart staden også ein sentral handleplass.
Peder Rasmus Sandal og kona Gjertrud.
I fargelære
Soga om handelsstaden Eivindvik tek til med Peder Rasmus
Sandal, ein driftig kar frå Breim som gjekk fargelære i Bergen
og i 1881 - 26 år gammal - kjøpte eit lite fargeri i Fonnevika
på den andre sida av sundet. Han budde der til 1892. Då flytte
han og huslyden over til Eivindvik og sette bu i ei lita stove som var
pakta frå prestegarden.
Etter ei tid flytta han også fargeriet same vegen
og frå 1897 vart han ekspeditør for Fylkesbaatane, som hadde
hatt Eivindvik på rutelista sidan 1862.
Kaien til Peder R. Sandal ein roleg dag tidleg på
1920-talet.
Arbeidet som ekspeditør var dårleg betalt. Det
gav berre 5-10 øre i kaipengar per kolli og den første tida
var det ikkje kai i Eivindvik. Båtane som hadde Sogneruta - "Fjalir"
og "Framnes" - måtte bordast med robåt ute ved ein stad som
heitte Tangen, og så rodde dei godset inn til land.
For å ha ei attåtnæring som kunne hjelpa
på økonomien byrja Sandal med litt handel i kjellaren der
han budde, og den 20.01.1900 fekk han handelsbrev.
I 1900 gav direksjonen i Fylkesbaatane Sandal eit lån
for å byggje kai i Eivindvik på vilkår av at han ikkje
ekspederte andre dampskip ved kaia. Ein mann frå Bremanger utførte
arbeidet og var særs dugande. Han henta stein på austsida av
Kirkeneset og murte kaia utan dykkarhjelp.
Anlegget var ferdig i 1901/02, og fundamentet var så
godt lagt at det seinare ikkje trong vøling. Etter det kunne dei
største dampskipa til Fylkesbaatane ta seg inn sundet til Eivindvik
- og i 1924 vart det støpt kaidekke. Det måtte takast opp
att i 1961 og seinare, opp gjennom åra, er kaia dessutan fleire gonger
påbygd og utvida for å gje plass til nye verksemder.
Bilete
av Ansgar Sandal.
Nybygd bu
Handelen som Peder R. Sandal dreiv vart i 1905 flytta
ned til ei nybygd bu på kaia, og i 1921 overtok sonen Ansgar Sandal
verksemda. Han vart frå 1927 også postopnar på staden
- og i 1931 bygde han ein ny, stor forretning på kaia. Han vart i
1937 forhandlar for Norsk Brendselsolje AS og sette opp ein stor lagertank
som vart eit av "landemerka" i Eivindvik.
Ansgar var ein særs driftig handelsmann. Han hadde
teft for å få tak i dei rette varene som var lette å
selja og utvalet i butikken var godt.
Betjeninga var også godt likt og han hadde ei eiga
evne til å knytte personlege kontaktar i den stadig veksande kundekrinsen.
Sandalskaia var eit omgrep rundt om i kommunen, og dei
som kom dit måtte sjølvsagt innom forretninga.
Ikkje berre var der mangt spanande i hyllene, men også
høve til å slå av ein prat, gjerne også bli sjarmert
av dei trivelege butikkdamene til Sandal´en.
D/S "Alden" ved kai i Eivindvik ca. 1925 med slagside
fordi alle ville stå på babord side for
å sjå på livet på Sandalskaia.
Forretninga på kaien vart utvida i 1936, og i 1954
vart det ført opp eit nytt forretningsbygg i mur.
I 1960 vart det bygd eit lagerbygg i ei høgd, og
i 1964 fekk det påbygt ei ny høgd slik at det var plass til
ein god bustad oppå lageret.
Ansgar Sandal gav seg etter kvart attende som forretningsmann
og leigde kaia og forretninga ut til andre, først til Øystein
Haveland - og så i fem år til Einar Ellingsen, handelsmannen
på Dalsøyra.
I
1980 kom Per Sandal, son til Ansgar, attende frå eit utanlandsopphald
i Danmark og Skottland, og overtok faren si verksemd.
Per Sandal og Marta bygde nytt forretningsbygg i 1986,
og Marta opna frisørsalong. I tillegg til daglegvarer starta han
med jernvarehandel. Posten flytte inn i same bygget.
I 1990 bygde han også eit marinaanlegg for småbåtar
ved butikken og bidrog slik til at Eivindvik også held tritt med
den nye tida, og er ein stad som sommarstid trekkjer til seg folk frå
mange kantar.
Per og Marta Sandal.
Eivindvik hamn i dag sett frå sjøsida.
Handelshus
Per og Marta Sandal har no trekt seg attende frå
forretningsdrifta. I 2000 vart butikklokala og lagerbygg utleigd til Eivindvik
Handelshus AS, der Sigvald Kidøy er disponent og dagleg leiar. Han
var tidlegare elverksjef i Gulen Kraftlag.
Mykje er endra sidan Peder R. Sandal kom roande frå
Fonnevika for over hundre år sidan og starta handelsverksemda, men
staden har gjennom skiftande tider teke vare på sitt særpreg
og sin sjarm. |